De Havik te Grootschermer

De Havik

Grootschermer, Noord-Holland

Over De Havik

De Havik bemaalde met nog drie molens, die de namen De Bul, De Westermolen en De Knevelaar hadden, de oorspronkelijk ca. 2110 ha. grote Eilandspolder op de Schermerboezem. Deze polder ontleent zijn naam aan het feit dat dit oude veengebied eertijds als een eiland, het Schermereiland genaamd, aan alle kanten was omringd door het water van de Schermeer, Beemster en Starnmeer.
De eerste watermolens op het Schermereiland werden gebouwd in 1542. De één was geplaatst 'halver weghe den Ouddijk nae de Volger toe bij het Kruiswerk in de Grafter Koog' en de ander op de plaats van de huidige Menningweermolen. Een derde molen werd in 1562 gebouwd ten oosten van Groot-Schermer aan de Hoofdsloot en zou de geschiedenis ingaan als De Knevelaar. Deze merkwaardige naam is naar alle waarschijnlijkheid te verklaren uit een geschil over een waterstaatkundige aangelegenheid dat in 1560-1561 rees tussen de bewoners van Graft en Zuid-Schermer. De inwoners van Zuid-Schermer werden daarbij verplicht een eigen molen te bouwen en de blijkbaar onwillige dorpsbestuurders werden net zo lang gegijzeld (gekneveld) tot deze klaar was. Het 'Knevel molentgen' werd gebouwd in 1562 en al in 1625 herbouwd als grote achtkante binnenkruier.
In het laatst van de 16de eeuw zijn aan de Delft bij de Rijp nog twee watermolens gebouwd die De Bul en De Havik werden genoemd. Binnen de polder lagen vanouds het Noordeindermeer, het Sapmeer en het Zuider- of Graftmeer, die later drooggemaakt zijn en die uitmaalden op het polderwater van de Eilandspolder.

Door de droogmaking van beide eerstgenoemde meren werd de waterberging in de polder zo verkleind, dat in de tweede helft van de 17de eeuw de bemaling moest worden versterkt met een vierde molen die De Wester of Leymolen zou worden genoemd.
In 1864 werd de polder bemalen door drie vijzelmolens en een schepradmolen. De drie vijzelmolens waren De Bul bij De Rijp, De Westermolen bij Driehuizen en de in 1861 naar de noordwesthoek van de polder verplaatste Havik, terwijl De Knevelaar nog steeds met een scheprad was uitgerust.
Op de plaats van De Havik werd in 1874 een stoomgemaal met vijzels gebouwd, waarna De Bul in september 1876 voor afbraak werd verkocht.

In 1918 werd het stoomgemaal verbouwd en de stoominstallatie en vijzels vervangen door elektrisch gedreven centrifugaalpompen, waarna de drie nog resterende molens overbodig waren geworden. De Westermolen werd onttakeld en de ingekorte molenromp ingericht als woning, De Knevelaar werd in 1919 geheel gesloopt. De Havik werd eveneens onttakeld maar bleef als molenromp staan, compleet met kap maar zonder gaande werken en bleef als woning in gebruik.

In 1961 werd hij aangekocht door de gemeente die hem in 1963 aan de Amsterdamse chirurg D. Durrer verkocht op voorwaarde dat deze de molen liet restaureren. In 1964 werd de molen uitwendig gecompleteerd en wederom geschikt gemaakt voor bewoning. Na nog een paar keer van eigenaar te zijn gewisseld, is de molen thans eigendom en woning van de bekende jazzmusicus Hans Dulfer.

Na 1978 werd de molen ook af en toe weer aan het draaien gebracht, maar daaraan kwam jaren later een einde, omdat de onderhoudstoestand terug begon te lopen. Toen de windpeluw eenmaal slecht werd ging het wiekenkruis verzakken en was de molen niet langer draaivaardig. Ook beide uit 1964 daterende roeden werden slecht.

Evenwel was de goede wil aanwezig om deze molen toch weer te herstellen: medio 2016 werden beide roeden gestreken, eind 2016 kreeg de molen een nieuwe windpeul. Een nieuw stel roeden was eind 2016 gereed en werd op 5 januari 2017 gestoken. Op 31 maart 2017 draaide de molen voor het eerst in ruim 15 jaar weer.

In oktober 2022 werd de molen in de steigers gezet vanwege het vervangen van het riet van de kap, het oude dek dateerde van 1964. Verder zijn diverse reparaties aan de kapconstructie verricht.

Constructie
Het eiken achtkant staat op twee aan twee evenwijdig geplaatste penanten. Opmerkelijk is dat de beide bintlagen bestaan uit legeringsbalken die op de overkruisingen vrij van elkaar liggen. Voorheen was de molenromp verstijfd met extra veldkruisen die ten tijde van de restauratie nog aanwezig waren. Boventafelement, rolvloer, kuip en kap zijn al eens vernieuwd.
Diverse constructiedetails en de aanwezigheid van twee verschillende soorten telmerken bevestigen dat de molen al eens verplaatst en herbouwd is.
De bovenas is afkomstig uit de op 3 juli 1957 verbrande Bovenmolen I van de Schermer.
Bij de restauratie is een bovenwiel (met stalen hoepelvang) aangebracht, dat voor deze molen wat klein is. Het zou afkomstig zijn uit de voormalige korenmolen te Leermens (Groningen). Voorheen had de molen een stutvang.
Het totaalbeeld dat de molenconstructie biedt, maakt het aannemelijk dat deze in 1576 is gebouwd.

Bouwjaar
1576
Functie
Molenaar
-
Aandrijving
Adres
Haviksdijkje 10A
1843 JG Grootschermer
Noord-Holland
Open op afspraak
Nee
Open voor publiek
Nee
Openingstijden
Schoolbezoek mogelijk
Nee

Word Molenvriend

Nederland zonder molens is ondenkbaar. Maar om deze monumentale iconen te laten draaien en malen is geld en aandacht nodig.

of abonneer je op onze nieuwsbrief!
 

Meer over deze molen

De Havik te Grootschermer

Locatie

Bezoekadres
Haviksdijkje 10A
Gemeente
Alkmaar
Plaats
Grootschermer
Postcode
1843 JG
Plaats (postadres)
Grootschermer
Provincie
Rijksdriehoek: X
119458
Rijksdriehoek: Y
511801
WGS84: N (breedtegraad)
52.59262
WGS84: E (lengtegraad)
4.8627

Contact

Eigenaar
H.F. Dulfer

Over de molen

Inrichting
Aandrijving
Specificaties
Vijzel niet meer aanwezig, opvoerhoogte: 1,68-2,23 m

Registratienummers

DHM-databasenummer
571
Rijksmonumentnummer
33086
Ten Bruggencatenummer
00163 a